Edukacja. Oddolne strategie oporu
Udział wzięły: Tainá Azeredo, Joanna Pawluśkiewicz, Katarzyna Winiarska
W 1970 roku ukazała się przełomowa i radykalna książka „Pedagogika uciśnionych”, Paulo Friere. Ten brazylijski przedstawiciel nurtu emancypacyjnej pedagogiki w swojej książce dał wykładnie strategii tego, jak edukacja może stać się narzędziem wyzwolenia. Kiedy Friere pracował nad swoimi tezami, stawanie w opozycji wobec oficjalnego systemu edukacji i twierdzenie, że to właśnie dzięki krytycznemu nauczaniu można przełamać wszelkie opresyjne formy polityki i kontroli, uznawane było za zagrożenie dla porządku państwowego. Współcześnie znamy wiele przykładów oddolnych form pedagogiki emancypacyjnej, które przyczyniły się do zmian w krytycznym postrzeganiu rzeczywistości, ruch subaltern studies w Indiach powołany m.in. przez Gayatri Spivak. Jednak zachodzące globalnie zmiany społeczne i polityczne wraz z aktywnością izolacjonizmu i ksenofobii prowokują powrót do działań zbliżonych do pedagogiki emancypacyjnej. Edukacja może stanowić aktywne narzędzie oporu bez względu na lokalizację geograficzną. Uniwersytet Powszechny w Teremiskach, Obóz dla Puszczy czy też Intervalo-Escola to jedynie wybrane przykłady tego, jak może wyglądać kwestia uczenia się poprzez dostrzeganie sprzeczności politycznych, społecznych i ekonomicznych oraz jak umiejętne odczytanie tych sprzeczności może działać przeciw opersyjnym elementom rzeczywistości. Idąc tropem badań Paulo Freire aktualne są działania w duchu pedagogiki emancypacji by przełamywać system tzw. edukacji bankowej, przenoszenie aktywów przez mądrego z założenia nauczyciela/autorytet, do pustej, z założenia, głowy ucznia biernej wiedzy do zapamiętania i odtworzenia. Czas wrócić do krytycznego myślenia poprzez edukację, aktywizm i uwrażliwianie.
Do udziału w dyskusji zostali zaproszeni i zostały zaproszone:
Joanna Pawluśkiewicz –aktywnie angażuje się w działania w obronie Puszczy Białowieskiej. Jest współautorką projektów edukacyjnych Nowe legendy miejskie i Duży Pies Nie Szczeka. scenariusze i książki.Pisze, zajmuje się produkcją filmową i telewizyjną, współprowadzi fundację filmową Moma Film. Jej pierwsza, doskonale przyjęta przez czytelników, powieść „Pani na domkach” ukazała się nakładem wydawnictwa Korporacja Ha!art w 2006 roku, kolejna – „Telenowela” – w 2007.
Jakub Rok - biolog, nauczyciel przyrody, działa w Kooperatywie Spożywczej „Dobrze”, pracuje na Uniwersytecie Warszawskim, działacz Obozu dla Puszczy.
Grzegorz Stopa - biolog, związany z Obozem dla Puszczy.
Katarzyna Winiarska – absolwentka Instytutu Kultury i Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz podyplomowych studiów judaistycznych na Wydziale Historii UW, animatorka kultury w Fundacji Edukacyjnej Jacka Kuronia, współautorka i prowadząca Uniwersytet Powszechny w Teremiskach w Puszczy Białowieskiej, gdzie spędziła ostatnie 15 lat. Realizuje wieloletnie działania animacji kultury, programy edukacji międzykulturowej dla dzieci, młodzieży i dorosłych, badania historyczne oraz programy ochrony dziedzictwa kulturowego w gminie Białowieża. Założycielka i dyrektor artystyczna Teatru w stodole w Teremiskach, działającego od 13 lat. Współautorka „Powitalnika” dla dzieci uchodźców. Badaczka historii społeczności żydowskiej w Białowieży, twórczyni Wirtualnego Muzeum Historii Żydów w Białowieży www.jewish-bialowieza.pl jako stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Koordynatorka wizyty "Muzeum na kółkach" Historii Żydów Polskich Polin w Białowieży w 2016 roku; realizatorka programu i filmu Ocalony z Białowieży w ramach Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny oraz we współpracy z reżyserką Joanną Troc spektaklu Sąsiedzi, których nie ma opartego na historiach zebranych o Żydach w Białowieży od najstarszych mieszkańców wsi (który w październiku pokazywany był w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski). Organizatorka demonstracji i akcji sprzeciwu w Białowieży – w obronie demokracji, przeciwko wycince Puszczy Białowieskiej i reformie edukacji, Czarnego Protestu. Uczestniczka Civil March for Aleppo. Obecnie mieszka w Warszawie.
Tainá Azeredo – kuratorka i aktywistka z Brazylii, od czterech lat zaangażowana w organizację oddolnie tworzonej szkoły w amazońskiej dżungli. Pracuje tam z grupą artystów, architektów, aktywistów, lokalną społecznością, a także lokalną administracją. Ukończyła studia z zakresu tańca i sztuk performatywnych, historię sztuki, krytykę i kuratorstwo. Była kuratorką wystaw i redaktorką publikacji. Zarządzała projektami w Crossway Foundation, koordynowała program Create & Inspire – Brazil, skierowany do młodych artystów z krajów arabskich. Była dyrektorką niezależnej przestrzeni artystycznej Casa Tomada w S.o Paulo w Brazylii, gdzie rozwijała programy networkingowe. Zajmuje się badaniem koncepcji wspólnej pracy i horyzontalnego myślenia, a praktyka kuratorska jest dla niej obszarem umożliwiającym prowokowanie dyskusji, spotkań i debat wokół sztuki. Rezydentka Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w ramach programu Re-Directing: East.
Jakub Rok - biolog, nauczyciel przyrody, działa w Kooperatywie Spożywczej „Dobrze”, pracuje na Uniwersytecie Warszawskim, działacz Obozu dla Puszczy
Grzegorz Stopa - biolog, związany z Obozem dla Puszczy
Kuratorzy programu dyskursywnego towarzyszącego wystawie „Gotong Royong. Rzeczy, które robimy razem”:
Marianna Dobkowska i Konrad Schiller