Polskie filmy biologiczne – część 2. – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Polskie filmy biologiczne z Wytwórni Filmów Oświatowych – część 2.

• Drugi zestaw ukaże różnorodność filmów biologicznych produkowanych przez Wytwórnię Filmów Oświatowych, w której poza Karolem Marczakiem działali m.in. Aleksandra Jaskólska, Stanisław Kokesz, Wanda Rollny, Józef Arkusz. To zapomniani dziś twórcy i twórczynie, którzy często całe swoje filmowe kariery poświęcali filmom edukacyjnym. Ich filmy, chociaż tworzone w celach oświatowych, bardzo świadomie nawiązują do sztuki i awangardy filmowej. Naukowa i edukacyjna wartość osiągana jest za pomocą różnych, czasem eksperymentalnych technik artystycznych – czy to zachwycających czarno-białych zdjęć mikroskopowych w filmie Ze świata pleśni, czy jazzowego montażu w Mrówczych szlakach. 

• reż. Wanda Rollny, 1968, 10’
  • Film ukazuje osiągnięcia polskich naukowców w dziedzinie bioelektryczności.
  •  

• reż. Józef Arkusz, Witold Powada, 1966, 10’
  • Film omawia anatomię serca.
  •  

• real. Józef Arkusz,1960, 10’
  • Na przykładzie pleśni Aspergillus niger obserwujemy hodowlę kultury i tworzenie się zarodników. Zdjęcia mikroskopowe pokazują budowę i sposób rozmnażania się pleśni, której właściwości wykorzystywane są przy produkcji kwasu cytrynowego.
  •  

• real. Aleksandra Jaskólska, 1968, 11'
  • Niesporczaki – zwierzęta wielkości jednego milimetra – wykazują niezwykłe zdolności adaptacyjne. Zapadając w stan anabiozy, wytrzymują temperaturę zarówno minus 185°C (ciekły azot), jak i temperaturę plus 94°C, całkowity brak tlenu i działanie zabójczych dla innych zwierząt trucizn. Po tych doświadczeniach, które oglądamy w filmie, niesporczaki po zetknięciu z wilgocią wracają do normalnego życia nawet po 100 latach! 
  •  

• real. Marta i Karol Marczakowie 1950, 16’
  • Grzybów w tym filmie jest mnóstwo: kolczak, goździeniec, borowik prześwietny, kozak, czernidlak kłopakowaty i czernidlak błyszczący, a z pasożytów – sitek trwały czy huby. Wszystkie na spodniej stronie owocników tworzą zarodniki, kiełkujące w strzępkę. Powstała w ten sposób grzybnia rozrasta się szeroko w ziemi. Zdjęcia zwolnione i trickowe pozwalają poznać dokładnie proces rozmnażania się grzybów. 
  •  

• real. Bolesław Bączyński, 1964, 11’ 
  • Film o drapieżnikach w kropli wody; ukazuje fragment mikrokosmosu.
  •  

• real. Stanisław Kokesz, 1956, 13’
  • Mimo upływu blisko 60 lat od realizacji ta niezwykła, precyzyjnie opowiedziana i sfotografowana dramatyczna opowieść o zaskakujących obyczajach mrówczych społeczności  wciąż budzi żywe emocje. Głównym bohaterem jest tu szczególny gatunek tych owadów, zwany Amazonką (Polyergus rufescens), który w mrówczym świecie jest odpowiednikiem zbójeckich hord Huna Attyli. Napady armii Amazonek na gniazda łagodniejszych gatunków mrówek przypominają sceny z najlepszych filmów batalistycznych – tyle że tutaj walka toczy się naprawdę na śmierć i życie. Dramatyczność filmowych obrazów podkreśla specjalnie skomponowana muzyka słynnego jazzmana Jerzego „Dudusia” Matuszkiewicza, wykonywana przez sekstet Krzysztofa Komedy.