Renesans duchowości   – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Przed nadejściem epoki Oświecenia sztuka służyła wyższym celom: ilustrowała Biblię i przekształcała moc wiary w obrazy wzniosłego piękna. Michał Anioł w swoich najsłynniejszych dziełach zrealizowanych na zlecenie Kościoła Katolickiego – fresku na suficie Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie i posągu Dawida prezentowanym teraz w Galerii dell’Accademia we Florencji – przedstawiał biblijne postaci i proroków. W wielu kulturach na całym świecie sztuka ludowa była przejawem zbiorowej podświadomości wyrażonej poprzez opowieści, rytuały i mity religijny synkretyzm pogańskiej lub panteistycznej duchowości i chrześcijaństwa.

W Europie Środkowo-Wschodniej sacrum w sztuce stawiło czoła zachodniej oświeceniowej filozofii, co pokazują niedawno otwarte wystawy: Nowy początek. Modernizm w II RP w Muzeum Narodowym w Krakowie oraz M.K. Čiurlionis: Between Worlds w Dulwich Picture Gallery w Londynie, przedstawiająca prace tworzącego na początku XX wieku w Warszawie litewskiego artysty, kompozytora i teozofa, M.K. Čiurlionisa.

Sztuka Michała Anioła była prawdziwym odzwierciedleniem Księgi Rodzaju – „Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz” (Rdz 1,27), podczas gdy sztukę islamską cechuje abstrakcyjna geometryczna estetyka – w sunnickiej tradycji wszelkie reprezentacje Allaha i jego wysłannika Mahometa są surowo zabronione, a duchowość wyraża się poprzez abstrakcję, światło i formę.

W trakcie każdego konfliktu zbrojnego sacrum staje się polem bitwy. Zaproszona do udziału w dyskusji ukraińska artystka Daria Hlazatova doświadcza życia w warunkach wojny, które przerywane jest przez bombardowania. Jej prace – inspirowane symbolizmem, sztuką ludową i tańcem ekspresyjnym – nabierają walorów duchowej broni przeciwko współczesnej Rosji,  są wyrazem odczuwanego przez nią moralnego obowiązku dzielenia się tym, czego doświadcza ona, jej rodacy i jej kraj, Ukraina.

Inny gość, Lubomir Arsov, urodzony w Bułgarii i mieszkający w Toronto artysta, przygląda się możliwościom zmiany i duchowego przebudzenia z beznadziejnego, dystopijnego świata zdominowanego przez technokratyczny korporacjonizm. Jego animacja IN-Shadow – A Modern Odyssey (2017) ma już ponad pięć milionów wyświetleń w serwisie YouTube.

Polski artysta i kurator Łukasz Murzyn jest rzadkim przykładem współczesnego artysty-katolika, który tworzy instalacje, wideo i performanse dotyczące religii, dziedzictwa kulturowego i kryzysu cywilizacji. W Wielkiej Brytanii artysta Alastair Gordon, współzałożyciel Morphē Arts, zachęca do dialogu chrześcijaństwa ze sztuką współczesną. Jak mówi: „Jestem chrześcijaninem i artystą. Moja wiara oddziałuje na każdą dziedzinę mojego życia, także na moją działalność twórczą, ale nie sądzę, żeby patrząc na mój obraz, od razu można było powiedzieć, że jestem chrześcijaninem”.

Zapraszamy publiczność i gości do zastanowienia się, dlaczego w świecie sztuki współczesnej jest tak niewielu twórców chrześcijańskich, w przeciwieństwie do artystów, którzy są chrześcijanami, ale „na ogół się z tym nie afiszują”. Obserwujemy w ostatniej dekadzie wzrost zainteresowania współczesnych artystów pogaństwem i fascynację magią, ale w jaki sposób religie abrahamowe – judaizm, chrześcijaństwo i islam – są przedstawiane we współczesnej sztuce? Czy akt poddania się i kontemplacji idei wieczności jest jeszcze możliwy w sztuce? Czy sacrum i metafizyka zanikły w sztuce jak boskie światło w epoce Oświecenia, powstania komunizmu, hegemonii kapitalizmu, narodzin nowoczesnego świata, czy też przeciwnie, jesteśmy świadkami ich renesansu?

Zapraszamy do wysłuchania opinii naszych gości na te tematy w odniesieniu do ich praktyki artystycznej, a także do wzięcia udziału w dyskusji.

• Kuratorzy cyklu Napięcia kulturowe
• • Manick Govinda
  • Agnieszka Kolek
  •