Arcytrudno dojechać na Bródno
na motywach utworu Stanisława Moniuszki Paria
-
W ramach programu performatywnego Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski prezentuje operę egzotyczną z pogranicza teatru, muzyki i sztuk wizualnych, w reżyserii Cezarego Tomaszewskiego, stworzoną na motywach opery Stanisława Moniuszki Paria.
- W Parii Moniuszko odszedł od stylu narodowego, wprowadzając takie nietypowe instrumenty, jak gong czy tam-tam. W dziele są również wyraźne wpływy muzyki indyjskiej, chociaż krytyka zarzucała kompozytorowi nieumiejętność stworzenia „egzotycznej atmosfery”. Na podstawie dramatu Casimira Delavigne’a powstało libretto, które napisał Jan Chęciński. Krytykuje w nim ustrój kastowy w Indiach, nawiązując do aktualnej sytuacji wielu krajów europejskich. Głównym bohaterem Parii jest Idamor, waleczny obrońca ojczyzny, który ukrywa przed światem fakt, że pochodzi z najniższej kasty społecznej – pariasów. Kiedy prawda wychodzi na jaw, zostaje zamordowany przez arcykapłana. Temat ucisku niższych klas społecznych był bardzo bliski Moniuszce, który ponadto sądził, że modna w dobie romantyzmu egzotyczna tematyka libretta pomoże mu dotrzeć do teatrów operowych na Zachodzie.
- W operze Arcytrudno dojechać na Bródno Cezary Tomaszewski stosuje podobną metodę pracy jak w swoich poprzednich realizacjach, głośnych za sprawą odważnej stylistyki i odczytania na nowo klasycznych utworów muzycznych czy znanych dzieł dramatycznych. Reżyser z poczuciem humoru żongluje różnymi estetykami i gatunkami, od operetki po wodewil. Sięgając po utwór Moniuszki pochodzący z klasycznego repertuaru, chce go zdekonstruować i poddać całkowitemu przekształceniu, jednocześnie ukazując aktualność tematyki podjętej przez dziewiętnastowiecznego kompozytora. Podobnych zabiegów dokonał wcześniej, pracując z utworami takich twórców, jak Claudio Monteverdi, Felix Mendelssohn, Johann Sebastian Bach, Leon Schiller czy Stanisław Wyspiański.
- Performans powstaje na styku sztuk wizualnych, muzyki i teatru. Ta nietypowa opera jest pomyślana jako instalacja muzyczno-wizualna znosząca podział na scenę i widownię.
- W projekcie wezmą udział wokaliści i śpiewacy operowi – oraz chór głosów – którzy będą wykonywać partie operowe przy akompaniamencie muzyki Stanisława Moniuszki i awangardowej muzyki indyjskiej, miksowanej na żywo przez DJ-a.
-
Tomaszewski osadza akcję opery na warszawskim Bródnie, gdzie sam mieszka, odnosząc temat nierówności społecznych podjęty przez Moniuszkę, do współczesnych realiów stolicy. Biorąc na warsztat szeroko dyskutowany temat orientalizmu Moniuszkowskiej Parii reżyser poszukuje w opowieści o Bródnie śladów lokalnej tożsamości. To właśnie zawłaszczanie prawa do reprezentacji oraz zastępowania głosu „oryginalnego” pochodzącym z zewnątrz dyskursem, który wytwarza specyfikę dzielnicową Warszawy, są dla Tomaszewskiego w tym projekcie kluczowe. Moment, w którym dzielnica Warszawy Bródno staje się mityczną krainą „Innego”, bliską „orientalnym” wizjom Indii, istniejącą w świecie kultury tylko za pośrednictwem opowiadającego, stanowi punkt wyjścia do podjęcia szeregu aktów performatywnych na motywach Parii. Ważnym punktem odniesienia dla stworzenia opery jest filmowa opowieść Wernera Herzoga. O czym opowiada Fitzccaraldo na warszawskim Bródnie?
-
- Podejmowane przez Tomaszewskiego tematy, łączące orientalizm z kulturą blokowisk, sztukę wysoką z folklorem, przedstawione są jednak z ogromnym dystansem i dużym poczuciem humoru, właściwym eklektycznemu stylowi, w jakim pracuje reżyser.
- Projekt zapowiada obchody Roku Moniuszkowskiego w Polsce w 2019 roku.
Realizacja: sebulec
