Natalia LL
Secretum et Tremor
Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski inauguruje monumentalną wystawę jednej z najwybitniejszych i najbardziej oryginalnych współczesnych polskich artystek, Natalii LL, legendy polskiej sztuki współczesnej, przygotowaną przez Ewę Toniak.
Dziś dzieła artystki prezentowane są w Tate Modern w Londynie czy w Centre Pompidou w Paryżu. Ekspozycja w Zamku Ujazdowskim jest pierwszą tak obszerną wystawą indywidualną Natalii LL, proponującą zarazem nowe odczytania jej twórczości. Wystawa Natalia LL. Secretum et Tremor zderza wczesne prace artystki wypowiadającej się od końca lat 60. przede wszystkim w medium fotografii i filmu, śmiało eksplorującej wątki erotyczne czy kobiecej podmiotowości, z najnowszymi i mniej znanymi dziełami z lat 90. i 2000. Atmosferę buduje muzyka Richarda Wagnera i wyjątkowa aranżacja przestrzeni autorstwa Małgorzaty Szczęśniak, jednej z najwybitniejszych scenografek europejskich, współtworzącej Nowy Teatr w Warszawie.
Wystawę otwiera ikoniczny dla twórczości Natalii LL cykl fotografii Sztuka konsumpcyjna z 1972 roku, przedstawiający modelkę — atrakcyjną, młodą dziewczynę — zajętą pochłanianiem banana. Kolejne etapy tej czynności rejestruje aparat fotograficzny. Praca najczęściej interpretowana była w kontekście kobiecej zmysłowej przyjemności, ale też ironicznej aluzji do sztuki pornograficznej, wreszcie tytułowej konsumpcji, co wobec deficytu dóbr wszelkich w epoce realnego socjalizmu było odbierane jako krytyka panującego systemu. Banany, ulubiony rekwizyt Natalii LL, były w PRL towarem powszechnie pożądanym, lecz trudno dostępnym.
W najnowszych pracach Natalii LL bohaterami stają się walkiria Brunhilda i Odyn, z którymi wkraczamy w krąg mitologii germańskiej. Odyn, nordycki bóg wojny i wojowników, mądrości, poezji i magii, współtwórca świata, zwany też Chytrookim czy Straszliwym, miał dar poznawania ludzkich myśli. Przedstawiano go jako starca z dwoma krukami, siedzącymi na jego barkach, z wilkiem u stóp i włócznią w dłoni. Odyn Natalii LL nie budzi jednak grozy. Sfotografowany na tle zielonego żywopłotu, w różowym boa i peruce, zamiast tronu ma plastikowe krzesło ogrodowe z supermarketu, na dosyć pulchnych ramionach — różowe skrzydełka. Nagiego ciała, w którym rozpoznajemy ciało kobiety, nie udaje mu się zasłonić. Spogląda na nas spod uchylonej maski. Po uśmiechniętej twarzy w słonecznych okularach rozpoznajemy Natalię LL. Jej rysy odnajdujemy też w masce pośmiertnej o uszminkowanych ustach, którą ten władca doczesnego i beztroskiego świata przykrywa twarz na drugim zdjęciu. Mitologiczne bóstwo, pochwycone przez wyobraźnię pop, przed obiektywem aparatu teatralizuje swoją ziemską obecność, pozując jak do pośmiertnej fotografii.
W Transpolacji Odyna z 2009 roku możemy rozpoznać Andrzeja Lachowicza, artystę neokonceptualnego i wieloletniego partnera Natalii LL w życiu zawodowym i prywatnym. Widzimy go jako Odyna starca — niedołężnego, bezbronnego, którego zwiotczałe ciało w dużym zbliżeniu możemy dokładnie oglądać. Ukrywane przez współczesną kulturę stare ciało jest dla widza obsceniczne, ale i pociągające. Andrzej Lachowicz pozuje, ale jakby zasłaniając się przed nami, ze 2 wzrokiem skierowanym gdzieś w bok. Opiera się nie na włóczni, a na lasce. Wydaje się, że bezradnie poddaje się prośbom fotografującej go Natalii. Oboje uczestniczą w intymnym rytuale. Wystawa Natalia LL. Secretum et Tremor jest więc także filozoficzną narracją o przemijaniu, o kruchości ciała i ludzkiej egzystencji, zagrożonej w czasie nam współczesnym, do czego odnosi się inspirowany wydarzeniami z 11 września 2001 roku cykl Ptaki wolności.
Prezentacji towarzyszy obszerny katalog i przewodnik po wystawie oraz program, na który składają się performansy, prezentacje filmów oraz wykłady poświęcone różnorodnym aspektom jej twórczości, jak np.: performans, kontekst sztuki Wrocławia lat 70. czy Europy Środkowo-Wschodniej.
