Jan Moszumański-Kotwica
Obcowanie. Studium ciśnień
Inspirację dla wystawy Obcowanie. Studium ciśnień stanowiły noise’owe koncerty-performanse, które Jan Moszumański-Kotwica organizuje pod pseudonimem Death Wind, wraz z partnerami dobieranymi w zależności od lokalizacji i kulturowego czy instytucjonalnego kontekstu. Jednym z powracających motywów w noise’owej twórczości autora – jak wskazuje już jego alias (w wolnym tłumaczeniu: śmiertelny wicher) – jest wiatr. Niejednokrotnie w projektach Death Wind to właśnie ruch powietrza stawał się medium czy instrumentem. W zamyśle twórcy takie koncerty miały stanowić dla publiczności okazję do bezpośredniego spotkania z czynnikiem nieludzkim, a tym samym do oswajania się z radykalną obcością.
Chociaż warszawska wystawa czerpie z noise’owych projektów Moszumańskiego-Kotwicy, jej scenariusz nawiązuje raczej do opery – wiatr stanowi tu już nie tylko instrument, ale również solowy głos. Na jednej z projekcji obecnych na wystawie widoczna jest treść „libretta”, w którym wicher zwraca się do ludzi w oskarżycielskim tonie i apeluje, by nie urządzali świata, traktując go jako strefę poddaństwa i środek do celu. Spersonifikowany wiatr nawołuje, by spojrzeć na nowoczesność z geologicznej, planetarnej perspektywy, osadzonej w porządku dłuższego trwania niż cywilizacja; ostrzega też, że unowocześnianie świata może obrócić się przeciwko człowiekowi. Film wyświetlany w centralnym punkcie wystawy – na ekranie napiętym niczym żagiel – nawiązuje do tego ostrzeżenia. W ukazanych tam scenach ludzie zmagają się z niszczycielskim żywiołem, a ich próby przejęcia kontroli nad naturą spełzają na niczym.
W trakcie przygotowań do wystawy Moszumański-Kotwica skorzystał ze sposobności, by rozwinąć krytyczną refleksję nad dwoma aspektami swojej praktyki. Pierwszym jest namysł nad kondycją globalnego środowiska, a także przemocą stojącą u podstaw nowoczesności. Drugim – przypisywanie katarktycznego potencjału cielesnym, afektywnym doznaniom. Podobnie jak na koncertach Death Wind, na wystawie Obcowanie. Studium ciśnień widzowie mogą doznać ruchu powietrza na własnej skórze. Od koncertów odróżnia ją jednak wykorzystanie języka – spotkanie z obcym odbywa się tutaj nie tylko za pośrednictwem przedrozumowych doznań, ale również za pośrednictwem quasi-operowej arii. W charakterze didaskaliów w Project Roomie znajdują się nagrania z Tanzanii i Ugandy, gdzie Moszumański-Kotwica pracował nad dokumentem o scenie muzycznej Kampali. Próba uchwycenia tamtejszych wydarzeń w sposób atrakcyjny dla europejskiego odbiorcy skłoniła artystę do namysłu nad politycznością afektu – doświadczenie, które może wydawać się bezpośrednie i transgresywne uczestnikowi noise’owego obrzędu czy festiwalu muzyki we wschodniej Afryce, coraz trudniej wpisać bowiem w kontekst, który pozostaje wolny od nowoczesnego obiegu informacji i kapitału.
- Tekst
- Arkadiusz Półtorak
