Gotong Royong
Rzeczy, które robimy razem
Gotong Royong. Rzeczy, które robimy razem to tytuł wystawy–spotkania w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, gdzie ekspozycja przenika się z rozbudowanym programem publicznym. Filmy, obiekty, dokumentacje oraz działania z widzami zaproponowane przez artystów, aktywistów i edukatorów z różnych miejsc na świecie łączy idea wspólnoty.
Tytułowy termin gotong royong w języku indonezyjskim oznacza wspólną sprawę. Jest to metoda pracy szeroko stosowana w Indonezji, którą można opisowo przetłumaczyć jako „rzeczy, które robimy razem, ucząc się ich nawzajem we wspólnym działaniu”. Tytuł ekspozycji jest hołdem dla praktyk nieformalnej edukacji artystycznej oraz społecznej samoorganizacji, charakterystycznych dla tamtejszej kultury, ale znanych pod różnymi nazwami w wielu miejscach świata. Pojęcie to stało się zarówno tematem, jak i metodą pracy nad wystawą–spotkaniem w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.
W ramach ekspozycji oraz równorzędnego z nią programu publicznego zostaną zaprezentowane i aktywowane praktyki, których celem nie jest wytwarzanie obiektów (choć to też jest możliwe), a raczej afektów – uczuć, przeżyć.
Wystawa zestawia ze sobą działania wywodzące się z pola sztuk wizualnych i performatywnych, opierające się na współpracy. Jej twórcy stosują sztukę jako narzędzie budowania wspólnoty, działając w Ursusie, Wrocławiu, Amazonii, we wsi w Jawie Zachodniej czy na przedmieściach Nowego Orleanu.
W przestrzeni ekspozycji znajdują się dokumentacje, kino, fotografie, kolekcja obiektów i materiałów dydaktycznych prezentujących metodologie zaproszonych artystów i grup. Wielu uczestników wystawy odwiedzi Warszawę i przeprowadzi działania z publicznością. W ten sposób wystawa może stać się początkiem relacji, które wyjdą poza formułę zwiedzania.
Jedną z zaproszonych uczestniczek jest Tainá Azeredo, kuratorka i aktywistka z Brazylii, która wspólnie z artystą Claudio Bueno, od dwóch lat zaangażowana jest w organizację oddolnie tworzonej szkoły w amazońskiej dżungli . Projekt nosi tytuł Intervalo-Escola i realizowany jest we współpracy z lokalnymi twórcami, społecznością i administracją.
W ramach wystawy Gotong Royong. Rzeczy, które robimy razem powstanie akademia młodych artystów, aktywistów i badaczy – nieformalna grupa warsztatowa pod nazwą Intervalo-Escola – Czas na przerwę, która będzie czerpać z metod wypracowanych przez Tainę Azeredo i jej współpracowników. Intervalo-Escola to serce wystawy – miejsce spotkań i warsztatów, których bieżące efekty będą przenikać do programu publicznego wystawy.
Rezydenci U–jazdowskiego, Irwan Ahmett i Tita Salina z Dżakarty zaprezentują filmy, będące efektem ich działań ze zmarginalizowanymi społecznościami na Jawie. Z Indonezji pochodzi także Jatiwangi Art Factory – kolektyw twórców i animatorów kultury, który powstał dziesięć lat temu w małej miejscowości Jatisura. Prowadzi tam program aktywizacji społeczności lokalnej przez działania w polu sztuk wizualnych, muzyki, edukacji artystycznej, projektowania dla wspólnoty. Z kolektywem pracowali także polscy twórcy Marta Frank, Robert Kuśmirowski i Maciej Siuda. Efekty ich współpracy można zobaczyć na wystawie.
Jednym z polskich akcentów będzie Projekt Ursus Zakłady Jaśminy Wójcik, Igora Stokfiszewskiego i ich współpracowników – aktywistów i współtwórców społecznej rewitalizacji dzielnicy Ursus w Warszawie. Na wystawie można obejrzeć prezentację tego długoletniego projektu, na którą złożą się między innymi materiały z pracy nad pełnometrażowym filmem o mieszkańcach Ursusa. Całości towarzyszyć będą warsztaty choreograficzne z Rafałem Urbackim i muzyczne z Dominikiem Strycharskim.
Clara Ianni artystka z Brazylii i rezydentka U–jazdowskiego, pracuje z różnymi grupami społecznymi, ich tożsamością i pamięcią. Jej instalacja wideo odwołuje się do represji służb porządkowych pacyfikujących demonstracje w São Paulo. Zaproponowane przez nią performatywne i partycypacyjne działanie w przestrzeni publicznej Otwarty pomnik stawia pytania o możliwości i potrzeby reprezentacji kolektywnej pamięci i oparte zostanie na wynikach ankiety przeprowadzonej przez artystkę wśród mieszkańców Warszawy. Edyta Jarząb, aktywistka i animatorka kultury będzie pracować z publicznością wystawy oraz akademią Intervalo-Escola w ramach warsztatowych grup wokalnych. Imani Jacqueline Brown, badaczka i aktywistka z Nowego Orleanu w USA zrealizuje cykl otwartych dyskusji zatytułowany Kaleidoscope conversations. Efekty spotkań grupy będą dostępne dla zwiedzających w przestrzeni wystawy. Vincent Rumahloine, artysta i aktywista, podejmuje działania przeciw stygmatyzacji wykluczonych grup społecznych (między innymi nosicieli wirusa HIV) w Bandung w Indonezji. Na ekspozycji zostaną zaprezentowane obiekty powstałe we współpracy z tymi społecznościami, a w ramach programu publicznego twórca stworzy nowy projekt z uczestnikami zespołu Intervalo-Escola.
Artyści z ukraińskiego kolektywu Open Place, Julia Kosterieva i Jurij Kruchak, podczas rezydencji w U-jazdowskim współpracowali z warszawską społecznością imigrantów zarobkowych z Ukrainy i Białorusi. Zebrane historie posłużyły im do stworzenia serii plakatów oraz scenariusza performatywnego i poetyckiego działania podczas otwarcia wystawy. W przestrzeni ekspozycji działa wykreowany przez nich warsztat poetycko-graficzny – miejsce spotkań, dyskusji i wspólnej pracy.
Gotong Royong. Rzeczy, które robimy razem to także programy filmowe. Selekcja filmów kolektywu Forum Lenteng z Dżakarty zaprezentuje panoramę współczesnego społeczeństwa Indonezji i jego złożone relacje wewnętrzne. Forum Lenteng to grupa artystów, filmowców i performerów działających i dokumentujących życie w kilkunastu różnych miejscach archipelagu indonezyjskiego. Jedna z członkiń kolektywu, Otty Widasari, osobiście zaprezentuje jego sposoby pracy w ramach prowadzonych przez siebie warsztatów. Z kolei program, który powstał we współpracy z festiwalem filmowym Short Waves, jest wyborem najlepszych krótkich metraży z ostatnich kilku lat, tematycznie związanych z zagadnieniami wystawy.
