Hanna Łuczak
Rosyjska ruletka
Wystawa Hanny Łuczak ma charakter przeglądowy i nawiązuje do pokazu jej prac, który odbył się w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w 1996. Obejmuje ona dwie rozbudowane instalacje rysunkowe i fotograficzne powstałe w okresie ostatnich kilku lat: Struny (2008), pracę składającą się z ponad stu rysunków, fotografii i tekstu, oraz Mimikra (2007), obejmującą kilkanaście wielkoformatowych fotografii, zapis wideo i dźwięk. Na wystawie znajdują się również dwie nowe prace – instalacja rysunkowa Niech żyje fantom oraz tytułowa praca Rosyjska ruletka. Całość uzupełnia instalacja Bez tytułu (2001).
Wiodącymi motywami włączonych do wystawy prac są pojęcia pamięci i wyobraźni. Nowe cykle prac rysunkowych Hanna Łuczak nazywa „ekranami pamięci”. „Projekcją wypełniającą te ekrany – komentuje swoją najnowszą twórczość artystka – jest wyobraźnia. Tak jak pamięć przypomina, przywołuje, przechowuje, zapomina i przywołuje obrazy, tak wyobraźnia nadaje im kształt, modyfikuje, przetwarza, dopełnia i transformuje.”
Wątek pamięci manifestował się już we wczesnej fazie swojej twórczości Hanny Łuczak. Na przykład w cyklu prac malarskich Anatomie pamięci (rozpoczętym w 1982) zacieki farby widoczne na krawędziach obrazów, powstałe w wyniku wielokrotnego zamalowywania ich powierzchni, ujawniały proces ich powstawania. Instalacje artystki z lat 80., takie jak 19 przedmiotów, które powinieneś znać oraz Kaktus (1985), wpisujące rysunek bezpośrednio w parametry przestrzeni galerii, zmierzały w stronę eksponowania pamięci miejsca.
Hanna Łuczak nadaje pamięci wymiar egzystencjalny. Stanowi ona – według jej słów – „o tworzeniu własnej tożsamości”. „Pamięć związana jest z czasem minionym, przeszłym – twierdzi – ale jednocześnie ulega ciągłej modyfikacji poprzez konfrontację z teraźniejszością, która ją zmienia, przetwarza, wypiera, niekiedy dopełnia bądź mitologizuje. I w tym sensie pamięć nierozerwalnie współpracuje z wyobraźnią, która ożywia ją, personifikuje i uwiarygodnia.”
Włączone do wystawy prace Hanny Łuczak inscenizują stan napięcia między pamięcią i wyobraźnią. W serii fotograficznych autoportretów włączonych do instalacji Mimikra artystka nakłada na twarz kolejne warstwy makijażu, podejmując grę z własną tożsamością. Kojarząc własny wizerunek z postacią clowna, eksponuje ona publiczny wymiar funkcjonowania artysty. Podaje przy tym w wątpliwość tradycyjną koncepcję artysty jako źródła znaczeń, prowokując odbiorcę do uruchomienia własnej wyobraźni w procesie współtworzenia znaczenia pracy.
Twórczą moc wyobraźni podkreśla włączona do wystawy instalacja rysunkowa Niech żyje fantom. Praca ta składa się z kilkudziesięciu rysunków, na których widnieją czarne formy zbliżone kształtem do geometrycznych figury kwadratu, koła, trójkąta i elipsy. Formy te – tytułowe „fantomy” – wpisane są w sieć złożonych relacji za pomocą linii łączących ich ząbkowane krawędzie. Linie te służą wzajemnemu „odpychaniu” schematycznych form, przyczyniając się do wykreowania optycznej przestrzeni. Iluzja taka – jak głosi towarzyszący pracy tekst – „bywa bardziej namacalna i realna niż otaczający nas świat fantomowych bytów’”.
W instalacji Struny linie proste łączą wierzchołki naklejonych na papier niewielkich kawałków lustra. Penetrując spojrzeniem optyczną głębię rysunków, odbiorca napotyka fragmentaryczne odbicia własnego wizerunku i otaczającej przestrzeni. Egzystencjalny wymiar pracy wzmacnia włączona do niej fotografia wykonana przez artystkę z okna własnej pracowni, ukazująca starszego mężczyznę zamiatającego chodnik. Wielowymiarowość optyczną instalacji Struny wzmacniają odbicia otaczającej przestrzeni w taflach szkła pokrywających oprawione w ramy rysunki, wpisując percepcję widza w relację oscylowania między przestrzenią iluzyjną i rzeczywistą.
Podejmowane przez Hannę Łuczak wątki refleksji nad statusem autora, rolą widza w procesie kreowania znaczeń prac oraz strukturą dzieła sztuki, uzupełnia diagnoza na temat stanu współczesnej kultury, sformułowana przez nią w tytułowej instalacji Rosyjska ruletka. W pracy tej artystka konstruuje przestrzeń spotkania między różnymi kulturami – konfrontuje w niej eksponaty etnograficzne pochodzące z różnych obszarów geograficznych, ustawiając je wzdłuż obwodu kolistego podestu ustawionego pośrodku sali. Przedmioty te „przeglądają się” w sobie nawzajem, a złożoność relacji między nimi unaocznia kilkaset fotograficznych montaży zawieszonych na ścianach. Kształt każdego z przedmiotów kadruje w tych montażach fotograficzne wizerunki wszystkich pozostałych z osobna. W ten sposób postać aryjskiego „nadczłowieka” pojawia się w zarysie sylwetki rosyjskiej matrioszki, zaś wizerunek muzułmańskiego dywanika modlitewnego wpisuje się w kształt Statuy Wolności.
Przedstawione w ten sposób kolizje tradycji kulturowych wzmacniane są w Rosyjskiej ruletce powtarzalnym dźwiękiem, kojarzącym się z odgłosem wystrzału z rewolweru. Artystka prowokuje w ten sposób odbiorców do namysłu dwojakiego rodzaju: z jednej strony ukazuje groźbę homogenizacji odrębnych tradycji kulturowych w epoce globalizacji, z drugiej zaś stymuluje ich do rozpoznania możliwości stanowienia nowych znaczeń wynikających z inscenizowanych przez nią spotkań.
- Kurator
- Paweł Polit
- Hanna Łuczak
- studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, gdzie w 1984 uzyskała dyplom z rysunku i malarstwa. Od 1984 uczy rysunku w PWSSP, przekształconej później w ASP, w Poznaniu. W latach 1982–90 współprowadziła – wraz z Jarosławem Kozłowskim – Galerię Akumulatory 2 w Poznaniu. Swoje prace prezentowała na kilkudziesięciu wystawach indywidualnych m.in. w Galerii Akumulatory 2, Poznań, Matt’s Gallery, Londyn, Galerii Potocka, Kraków, Optica Gallery, Montreal, Galerii Arsenał, Białystok, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, Mikolaj Gallery, Kopenhaga, Ouartair Gallery, Den Haag, Galerii Zachęta, Warszawa, Stadtgalerie, Bern, Galerii Biała, Lublin, Galerii XX1, Warszawa, oraz brała udział w wystawach zbiorowych w Polsce, Danii, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Kanadzie, Brazylii, Francji, Niemczech, na Węgrzech.
