Jan Wyżykowski – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Seria trzydziestu sześciu płócien Jana Wyżykowskiego pod wspólnym tytułem Wojna i nie-pokój powstała w reakcji artysty na zbrojną napaść Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku. Prace te przywołują na myśl klasyczne dzieła o antywojennej wymowie, takie jak Okropności wojny Jacques’a Callota, akwaforty z lat 1629–1633, wykonane w czasie wojny trzydziestoletniej, czy ryciny Francisca Goi pod tym samym tytułem, które powstały w latach 1810–1815, podczas inwazji Napoleona na Hiszpanię. Obrazy Jana Wyżykowskiego odnoszą się bezpośrednio do wydarzeń w Ukrainie, co podkreślają tytuły dwóch tryptyków z tej serii: Bucza i Mariupol. Jednak ich wydźwięk jest uniwersalny, pokazują bowiem dramat wojny, jej ofiary i oprawców.

Wyżykowski przedstawił temat za pomocą metafor i symboli, malując w stylu figuracji zmierzającej w stronę abstrakcji. Najeźdźca pokazany jest na płótnach jako figura męska, zuniformizowana, często zmultiplikowana, natomiast ofiarą napaści jest postać kobieca. Ich kształty zostały uproszczone, przedstawione schematycznie, ale wyraźnie zróżnicowane kolorem i rodzajem kreski. Sylwetki męskie to formy kanciaste, ostre, zwykle pozbawione twarzy, malowane ciemnymi barwami. Przedstawione są w dynamicznych, agresywnych pozach, które budują na płaszczyźnie obrazu mocne napięcia. Brutalnie atakowana postać kobieca broni się, chociaż wydaje się zdominowana przez napastnika. Zarysowana jest miękkimi, płynnymi liniami z wykorzystaniem jasnej palety kolorów. Kompozycje na obrazach tworzą rozmaite sekwencje narracyjne, ukazują sceny i motywy nawiązujące bezpośrednio do wojennego dramatu.

Estetyką obrazów składających się cykl Wojna i nie-pokój Wyżykowski świadomie nawiązuje do różnych stylistyk malarskich: z łatwością można tu zauważyć kreski i formy kubizujące, widać odniesienia do unizmu, futuryzmu, suprematyzmu (pojawia się nawet Czarny kwadrat Kazimierza Malewicza), prac Pablo Picassa, Pieta Mondriana, ale też Francisa Bacona czy Rembrandta van Rijn.  

• Kuratorka
  • Ewa Gorządek

Jan Wyżykowski

(ur. 1956) malarz, performer, autor tekstów teoretycznych o malarstwie, tekstów literackich, dramatów. Studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie w 1981 roku uzyskał dyplomy w pracowni malarstwa prof. Jana Tarasina i pracowni rzeźby prof. Jerzego Jarnuszkiewicza. Od czasów akademii bada podstawy malarskiego medium: zajmował się studiami strukturalistycznymi oraz teorią barw, co posłużyło mu do dalszych prac nad efektami wklęsłości i wypukłości w obrazie,  jak również do opracowania m.in. modelu barw złamanych czy zasad perspektywy zwrotnej. W 2016 wydał eksperymentalną powieść Kula. Cała twórczość Wyżykowskiego jest egzemplifikacją jego poszukiwań teoretycznych, a także przykładem bardzo metodycznego działania, połączeniem naukowej teorii i sztuki.