Postdokument – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Dokumentalizm należy z pewnością do najbardziej inspirujących i aktualnych postaw artystów wobec rzeczywistości. Nawet jeśli w ostatnich dwudziestu latach ogłaszano wielokrotnie nadejście epoki rzeczywistości wirtualnej, trudno nie zauważyć, że to właśnie zainteresowanie politycznym, społecznym, ekonomicznym wymiarem życia rozwija się najbardziej dynamicznie w sztuce współczesnej, nie tylko tej deklarującej się jako zaangażowana. Jednocześnie w badaniach nad sztuką współczesną i kulturą wizualną wyraźnie brak jest dogłębnej analizy kategorii dokumentu (dobrze rozpoznanej swoją drogę w obszarze nauk historycznych). Organizowany przez Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski trzyletni program Postdokument – tak jak chciałaby tego wybitna fotografka i teoretyczka Martha Rosler – łączyć ma ekspozycję najciekawszych zjawisk w tej kategorii z obszaru fotografii, filmu, literatury faktu i jednocześnie poszerzać kontekst teoretyczny. Pierwszą wystawą zorganizowaną w ramach Postdokument jest Świat nie przedstawiony. Dokumenty polskiej transformacji po 1989 roku.

Świat nie przedstawiony to wystawa fotografii okresu transformacji ustrojowej, widzianej przez krajowych i zagranicznych autorów jako pełen napięć, wciąż nieukończony proces. Prezentowane w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski zdjęcia najsłynniejszych fotografów polskich (Anna Beata Bohdziewicz, Chris Niedentahl, Tomasz Tomaszewski, Wojciech Wieteska) pokazują kraj ogarnięty kryzysem ekonomicznym, społecznym, kulturowym, poszukujący swojej tożsamości byt rozciągnięty pomiędzy realnym socjalizmem i turbokapitalizmem. Zaangażowane społecznie fotoreportaże (Maria Zbęska, Łukasz Trzciński, Maciej Pisuk) przeplatają się z pełnymi dystansu typologiami dokumentalnymi (Wojciech Wilczyk, Konrad Pustoła), tworząc unikalną panoramę polskiego społeczeństwa przełomu wieków. Uznani fotografowie zagraniczni (Carl de Keyzer, Allan Sekula, Mark Power, Rineke Dijkstra, Zoe Leonard) rozszerzają horyzont myślenia o transformacji w Polsce po 1989 roku, pozwalając dostrzec jej dynamikę i specyfikę na tle zmian zachodzących globalnie. Nawiązanie w tytule wystawy Świat nie przedstawiony do znanej książki (manifestu polskiej „Nowej Fali”) Kornhausera i Zagajewskiego sygnalizuje odejście od parnasizmu zainteresowanej sobą i kwestiami jednostkowymi współczesnej sztuki w kierunku rzeczywistości, warunków i sposobów jej reprezentacji. Świat nie przedstawiony odnosi się także do toczonych w mediach debat dotyczących zarówno roli fotografii w kulturze współczesnej (dyskusja wokół tekstu Doroty Jareckiej, opublikowanego w 2004 roku w „Gazecie Wyborczej”), jak i stanu świadomości inteligencji po dwudziestu latach transformacji (debaty w „Gazecie Wyborczej” i „Odrze” z 2009 roku).

Wystawa jest próbą połączenia wybranych wątków z niezwykle intensywnego dla medium fotograficznego okresu i stworzenia innego niż dotychczas obrazu rzeczywistości Polski po 1989 roku. Jeśli wymienione wyżej debaty potwierdziły, że współcześnie ani literatura, ani film fabularny, ani sztuki plastyczne nie stworzyły dzieł na miarę minionego dwudziestolecia, to właśnie dokument otaczający nas świat przedstawia i pozwala lepiej go zrozumieć. Wystawa w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski jest pierwszą prezentacją osiągnięć dokumentalistów różnych generacji – w tym uznanych na świecie mistrzów – koncentrującą się na temacie tak zasadniczym jak transformacja ustrojowa. Świat nie przedstawiony to również nastawiony na prezentację osiągnięć mistrzów polskiej szkoły dokumentu program filmowy organizowany we współpracy z kinem w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski oraz wiele spotkań z twórcami i teoretykami dokumentu.

Wystawa Świat nie przedstawiony inauguruje trzyletni program Postdokument. W ramach trzech długofalowych projektów organizowanych przez Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski Laboratorium Przyszłości zajmuje się analizą możliwych scenariuszy, które są dopiero przed nami, Biuro Możliwości – refleksją nad aktualną kondycją instytucji i pola sztuki, Postdokument natomiast sytuuje się przede wszystkim wobec współczesności, w jej wymiarach politycznym, ekonomicznym, społecznym i kulturowym, starając się uchwycić moment uhistorycznienia epoki, w której żyjemy.

Wystawie towarzyszy program filmowy, przedstawiający filmy dokumentujące najważniejsze przemiany, jakie dokonały się w Polsce w ostatnim dwudziestoleciu. Pokazom towarzyszyć będą spotkania z autorami filmów, dokumentalistami, artystami i fotografami, których zdjęcia prezentowane są na wystawie.

• Artyści
  • Anna Beata Bohdziewicz, Rineke Dijkstra, Mariusz Forecki, Piotr Janowski, Carl De Keyzer, Andrzej Kramarz / Weronika Łodzińska, Witold Krassowski, Zoe Leonard, Chris Niedenthal, Maciej Pisuk, Mark Power, Wojciech Prażmowski, Konrad Pustoła, Allan Sekula, Juliusz Sokołowski, Michał Szlaga, Tomasz Tomaszewski, Łukasz Trzciński, Tomasz Wiech, Jerzy Wierzbicki, Wojciech Wieteska, Wojciech Wilczyk, Monika Zawadzki, Maria Zbęska
  •  
• Kurator
  • Adam Mazur
  •  
• Współpraca
  • Beata Łyżwa-Sokół

• Wystawa organizowana w ramach trzyletniego projektu Postdokument