Duchy wspólnoty [Public Spirits] – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Wystawa Duchy wspólnoty [Public Spirits] to wgląd w artystyczną odpowiedź na doświadczenie globalizacji w regionach, które są dziś areną ścierania się różnorodnych, czasem skonfliktowanych tradycji, sprzecznych geopolitycznych interesów oraz niepewnej demokratyzacji autorytarnych reżimów. To opowieści o działaniach różnorodnych społeczności, które mogą stanowić uzupełnienie lub kontrpropozycje dla historii wspólnot i państw narodowych.

Artyści z Azji Południowo-Wschodniej, Chin kontynentalnych i Tajwanu, wykorzystują siły poetyckich wizji lub politycznego zaangażowania, pracę pamięci i działania grupowe, by wywoływać duchy wspólnot utraconych (np. w wyniku procesów modernizacji) lub tych, które jeszcze nie nadeszły. Oddają głos grupom pomijanym w narracjach politycznych czy historycznych. Często są to wspólnoty oparte na autentycznych więzach, wspólnych doświadczeniach czy historii. Nawet jeśli efemeryczne – jak grupa skuterów tworząca wspólną choreografię na ruchliwej ulicy lub wspólnota wyłoniona z inspiracji metaforą rosy – stanowią one alternatywę dla dominujących sił geopolitycznych i ekonomicznych.

Kontekst polityczny, ekonomiczny i społeczny w tym regionie Azji jest punktem wyjścia do rozważań o funkcji sztuki współczesnej w zglobalizowanym świecie. W programie Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski stanowi on kolejną ― po wystawach KURZ / DUST / غبار  oraz El Hadji Sy. Na początku myślałem, że tańczę ― prezentację niezachodniej perspektywy w sztuce globalnej.

Wystawa Duchy wspólnoty [Public Spirits] to efekt projektu badawczego tajwańskiej kuratorki Meii Cheng, dotyczącego działań artystycznych na rzecz społeczności i wspólnot z krajów Azji Południowo-Wschodniej, Chin kontynentalnych i Tajwanu.

Artyści zaproszeni do udziału w wystawie proponują krytyczną rewizję historii i tradycji kulturowych swoich krajów. Demaskują mechanizmy władzy, przyglądają się często marginalizowanym narracjom mniejszości, zwracają się ku wspólnotom nieformalnym. Ukazują niezwykle zróżnicowane podłoże polityczne i uwarunkowania społeczne współczesnej rzeczywistości krajów Azji Południowo-Wschodniej – Tajlandia jest obecnie monarchią rządzoną de facto przez juntę wojskową, natomiast Wietnam i Kambodża nadal zmagają się ze swoją komunistyczną przeszłością i autorytarnym dyskursem historycznym. Singapur to miasto-państwo, które świętuje obecnie pięćdziesiąt lat niepodległości; z biednej wioski rybackiej stało się, mimo braku bogactw naturalnych, jednym z najbogatszych państw świata o demokratycznych rządach i dalekowzrocznej polityce.

Znaczna kontrola społeczna ludności i presja polityczna w życiu publicznym sprawiają, że kwestie związane z wolnością słowa i religii oraz z wykluczeniem społecznym często nie dochodzą do głosu. Zróżnicowanie majątkowe ludności i przepaść między tradycyjnym stylem życia a wielkomiejską rzeczywistością są ogromne. Otwarta debata publiczna, wypracowanie jednolitej wizji przyszłości oraz rewizja dominujących narracji historycznych okazują się bardzo trudne, wręcz niemożliwe. Procesy modernizacji w wielu krajach Azji oparte były na rządach sankcjonujących podziały etniczne, rasowe, językowe i religijne. Stały się one niejednokrotnie podstawą do wykluczenia czy wysiedlania niektórych grup lub wręcz stosowania systematycznej i zinstytucjonalizowanej przemocy (np. krwawe rządy Czerwonych Khmerów w Kambodży). Powstanie i upadek wojskowych reżimów autorytarnych i monarchii na Tajwanie, w Malezji, w Indonezji i w Tajlandii są jednym z tematów poruszanych na wystawie.

Instalacje i prace wideo Vandy Rattana i Vutha Lyno z Kambodży oraz tajskiej artystki Sutthiraty Supaparinyi ukazują wpływ rządów opartych na przemocy i działalność aparatów władzy narodowej z punktu widzenia jednostki i grup nieformalnych. Interdyscyplinarne projekty podejmowane przez kolektywy artystyczne Art Labor z Ho Chi Minh (Wietnam) i lifepatch z Yogyakarty (Indonezja) oparte są na długofalowych badaniach społecznych prowadzonych wśród wspólnot lokalnych. Współpraca z ludnością i wspólne podejmowanie działań opierają się tu przede wszystkim na relacjach osobistych i zmierzają do stworzenia sieci kontaktów oraz alternatywnych struktur władzy. Dzięki takim kolektywom struktury narodowe, w których obywatele nie zawsze dopuszczani są do sfery polityki, ustępują społeczeństwu politycznemu, działającemu w ramach oddolnie tworzonych wspólnot.