Idee. Sztuka polska lat dziewięćdziesiątych
Wydaje się, że to było wczoraj, lecz to już historia. Nie tylko dla najmłodszego pokolenia – tego, urodzonego w pamiętnym 1989 roku, które dziś jest już na studiach – lecz także dla generacji starszych, których reprezentanci podjęli walkę na życie i śmierć, by dowieść, że III RP to czas prosperity, wolności i samego dobra lub zgoła odwrotnie: upadku moralnego, postkomunistycznego zniewolenia przez „układ” i zła wszelkiego. Im większa temperatura debaty i siła wzajemnych oskarżeń, tym dalej do zrozumienia czym właściwie był ten czas, czym była pierwsza dekada „na wolności, wreszcie”. Wysiłek interpretacji tego, co wydarzyło się nie tak dawno temu dotyczy także pola sztuki. Lata dziewięćdziesiąte to czas przewartościowania i wykuwania nowych definicji dzieła sztuki, artysty, instytucji sztuki. To czas tworzenia nowego języka krytyki artystycznej i przesilenia na linii artysta/społeczeństwo. Wreszcie, to czas pojawienia się na scenie postaci „kuratora", rozpowszechnienia medium „wystawy problemowej”. Sztuka lat dziewięćdziesiątych z pewnością wywodzi się ze sztuki polskiej dekad poprzednich, tak jak wielu czynnych wówczas artystów ma swój rodowód w PRL, ale też z drugiej strony jest próbą odejścia, czasem wręcz zerwania z dominującymi wcześniej postawami, nurtami i formami działa artystycznych. Podobne zjawisko obserwować można w literaturze, filmie czy teatrze dekady, choć wydaje się, że jedynie w sztukach wizualnych dokonała się prawdziwa schizma.
Tytuł wystawy Schizma – nawiązujący do pamiętnego tomiku wierszy Marcina Świetlickiego – podkreśla różnicę, linię podziału, jaka rozciąga się pomiędzy PRL-em i III RP.
Część pierwsza Schizmy to rewizjonistyczna prezentacja wybranych dzieł sztuki z tworzonej od 20 lat Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Współczesnej CSW (od Zbigniewa Libery, Katarzyny Kozyry i Artura Żmijewskiego, przez Zygmunta Rytkę, Jerzego Truszkowskiego, Zofię Kulik, po Pawła Althamera, Marka Kijewskiego, Mirosława Bałkę), która stanowiła istotny punkt odniesienia dla środowiska artystycznego, krytyków i kuratorów – inicjując debatę o tym, co znaczy sztuka współczesna w kształtującym się społeczeństwie obywatelskim, w kraju transformacji ustrojowej. Z perspektywy czasu widać, że program Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski stanowił oryginalną propozycję programową i wprowadził sztukę w nowe realia III RP.
Druga część Schizmy prezentuje materiały źródłowe dotyczące działalności Zamku Ujazdowskiego w latach 1989–1999, koncentrując się na szeroko komentowanych wydarzeniach z programu CSW – wystawach takich jak: Raj utracony, Magowie i mistycy, Bakunin w Dreźnie, Idee poza ideologią, Antyciała, Granice obrazu, W tym szczególnym momencie. Archiwalia eksponowane w przestrzeni symbolicznie opuszczonej przez Kolekcję uzupełniają rozmowy z kuratorami Centrum. W oddzielnej sekwencji prezentowane są filmy z pokazów indywidualnych (m.in. Jana Świdzińskiego, Zbigniewa Warpechowskiego, Alicji Żebrowskiej, Romana Stańczaka, Joanny Rajkowskiej). Refleksyjne spojrzenie na program CSW przywołuje początki dyskusji o granicach sztuki i kontekście jej funkcjonowania w przestrzeni społecznej. Prezentacja kończy się płynnym przejściem od polityki instytucjonalnej do estetyki (Maurycy Gomulicki, Mikołaj Długosz, Roman Dziadkiewicz). Nostalgia za latami 90., widoczna zarówno w muzyce, w rzeczach kultowych, jak i tych zupełnie banalnych, pozwala lepiej dostrzec fakt historycznego już wymiaru tamtych lat.
Schizma to nie tylko wystawa, lecz przede wszystkim otwarty projekt badawczy, program swoistej „archeologii współczesności”, który obliczony jest na zbieranie, porządkowanie i krytyczne opracowanie dokumentów, rozmów, interpretacji dzieł sztuki z epoki. W tym sensie ekspozycja jest zaledwie etapem w procesie przybliżania się do wiedzy, do lepszego zrozumienia, czym jest sztuka współczesna.
- Kurator
- Adam Mazur
- Współpraca
- Aleksandra Berłożecka, Aleksandra Jach, Dominik Kuryłek
- Na wystawie dzieła sztuki
- Pawła Althamera, Mirosława Bałki, Włodzimierza Borowskiego, Rafała Bujnowskiego, Zbigniewa Dłubaka, Mirosława Filonika, Marka Kijewskiego, Edwarda Krasińskiego, Zofii Kulik, Zbigniewa Libery, Piotra Jarosa, Marcina Maciejowskiego, Jarosława Modzelewskiego, Marioli Przyjemskiej, Wilhelma Sasnala, Marka Sobczyka, Włodzimierza Pawlaka, Józefa Robakowskiego, Zygmunta Rytki, Mikołaja Smoczyńskiego, Jerzego Truszkowskiego, Alicji Żebrowskiej, Artura Żmijewskiego
- Nowe prace z Kolekcji Zamku
- Andrzeja Dłużniewskiego, Leszka Golca / Tatiany Czekalskiej, Katarzyny Kozyry, Wojciecha Prażmowskiego
- Projekty specjalne
- Mikołaja Długosza, Romana Dziadkiewicza, Maurycego Gomulickiego / Krystiana Kujdy, Nicolasa Grospierre
- Partnerzy
- Profilab, iSpot, Radio ROXY, Fotowydruki, Instytut Adama Mickiewicza
- Patronat medialny
- Gazeta Wyborcza, Aktivist, Exklusiv, Sztuka.pl, Artinfo.pl
