Zamknięte ogrody samotności

U–jazdowski / Program / Wystawy / Zamknięte ogrody samotności

17/12/2024—26/01/2025

wystawa

Agata Konarska, Agata Lankamer, Adam Martyniak, Cezary Wicher

Gdy Gregor Samsa obudził się pewnego rana z niespokojnych snów, stwierdził, że zmienił się w łóżku w potwornego robaka.
- Franz Kafka, Przemiana, tłum. Juliusz Kydryński
Ogród, oblany czernią, wypełniony duszącym zapachem rozgrzanego asfaltu, ma swojego mieszkańca. On żyje życiem banity, wyklętego człowieka ziemi. Tę historię można opowiedzieć na wiele sposobów. Jej rzecznicy: manlet, pajeet, wagecuck czy Wojak, internetowe ekstrapolacje męskiego cierpienia, zamknięcia w klatce zinternalizowanych i intersubiektywnych wymagań i oczekiwań, są naskórkiem, powłoką. Nasz bohater żyje w świecie czarnego słońca, otoczony przez półżywe postaci przypominające organizmy. Próbuje przebić się przez własną ciemność na światło dzienne.
W świecie wykuwania zysku z emocji białkowej biomasy niebieskie światło ekranu przynosi cierpienie nierozerwalnie połączone z ukojeniem. Wraz z wycinaniem kolejnych hortī statystyki dotyczące samobójstw mężczyzn nie spadają. Incel stał się wytrychem do rozgrywania konfliktu damsko-męskiego. Przecież nikt z nas nie wybrał swojego życia, to życie każdego dnia wybiera, jak je przeżyjemy.
Kim zatem jest incel? Czy to zakonnik naszych czasów? A może to współczesny Szymon Słupnik? Albo to ten, który odrzucił święte przekonania współczesności i odstąpił od drogi uświęcenia, ten, który zrozumiał, na czym tak naprawdę polega alienacja? Może to właśnie odrzucenie samorozwoju, sprzeciw wobec samotresury, brak pielęgnacji i nieprzycinanie ogrodu swej psychofizyki pozwala na wyzwolenie się z klinczu? Ogrody, które zarastają, stają się ciemne i niedostępne.
Na Zamknięte ogrody samotności składają się dwa projekty. Ogrody samotności Agaty Lankamer i Agaty Konarskiej skupiają się na uzależnieniu od technologii i ucieczce w światy wirtualne. Ucieczka to potencjał w trakcie realizacji, próba wyrwania się z bezruchu. Tę społeczną ucieczkę podejmuje kluczowa dla artystek postać – incel – osoba zaliczana do świata szowinizmu, żyjąca z poczuciem odrzucenia przez społeczeństwo, którą z modelami uświęcania łączy celibat (mimowolny, z reguły nie jest to świadomie podjęta decyzja). Artystki z empatią i bez oceny badają, co go motywuje. Prezentują instalację wideo, w której możemy zwiedzić (anty)utopijny ogród – symbol fantazji i frustracji inceli, rzeczywisty świat wirtualnej samotności. Druga realizacja, Zamknięte ogrody Adama Martyniaka, to kontynuacja poszukiwań artysty wokół tematów ciemnej ekologii i rekultywacji materiałów. Obiekty rzeźbiarskie stworzone z opon wykonanych z materiałów ropopochodnych mają przypominać organizmy ze świata roślin, ale zaopatrzone w zgoła nieroślinne cechy i funkcje, trwające tak, jakby były zatrzymane w swoim życiu.
Te dwa działania artystyczne w przyśpieszaniu rzeczywistości intencjonalnie wykorzystują statykę, w modelu zarówno społecznym, jak i biologicznym. Opowiadają o nieruchomości materialnych ciał (w sferze społecznej i wanitatywnej), ich żywotności i poszukiwaniu wartości w tym, co wykluczone z głównych obiegów. Napędzany resztkami kognikapitalizm to poszukiwanie nie tylko zdatnych do ponownej wymiany symbolicznej odpadów, ale i cyfrowych skamielin, punktów węzłowych naszych kliknięć, decyzji, hejtów, emotek.
Jednocześnie oba projekty spaja refleksja dotycząca przekształceń technologicznych, wiążąca nasze życie z globalnymi przekształceniami, którym ziemskie organizmy są poddawane na poziomie komórkowym, afektywnym czy świadomościowym. Może istoty, które były tu przed nami, te kolejne pokolenia żyjątek, zwęglonych białek zasypanych pod ściółką z mchów, potwornych robaków i dinozaurów, dziś zaklętych w zużyte opony, aliteracje przeszłych bytów – może one były równie samotne, co my?
- Cezary Wicher