Prace zakupione do Kolekcji w 2018 roku – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Kolekcja gromadzona przez Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie jest unikalnym pod względem zawartości zbiorem międzynarodowej sztuki współczesnej. Zakupione w 2018 roku prace do Kolekcji U–jazdowskiego (dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z zadania Rozwój Kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski) są jej uzupełnieniem o historyczne oraz współczesne dzieła dokumentujące przemiany w polu sztuki i kultury współczesnej. Kolekcja powiększyła się o następujące prace:

Marcus Kaiser, Andree Korpys, Markus Löffler

• Supersam

  • 2002, wideo, 13'

  • Supersam był pierwszym supermarketem w socjalistycznej Europie Wschodniej – otwarty w 1962 roku, a zaprojektowany przez Jerzego Hryniewieckiego, Macieja Krasińskiego, Wacława Zalewskiego i Stanisława Kusia był jednym z najciekawszych i najbardziej innowacyjnych budynków późnego modernizmu. Stał się dla Warszawy obiektem kultowym, jednak w 2006 roku został zburzony, by zwolnić pod nowy kompleks architektoniczny. Trzej niemieccy artyści przebywający w 2002 roku na rezydencji w Zamku Ujazdowskim – Marcus Kaiser, Andree Korpys i Markus Löffler – zainteresowali się Supersamem z powodu jego atrakcyjnej formy architektonicznej, a także dlatego, że personel tam pracujący nie zmienił się od prawie czterdziestu lat. Wyreżyserowane „wywiady” kontrastują ze scenami stanowiącymi zapis codziennych czynności pracowników sklepu: cięciem mięsa, liczeniem pieniędzy i przerwami na lunch, podczas których artyści zarejestrowali pewne przypadki naturalnego zachowania, żartów i rozmów. Stworzyli film zawierający rozmowy z ludźmi, którzy związali swoje zawodowe życie z tym obiektem i zaprezentowali go z zewnątrz i od środka. Wideo to  reżyserowany dokument; pracownicy Supermarketu bez emocji mówią o uroczystości jego otwarcia, ofercie i zasadach prowadzenia sklepu, w rzeczywistości czytając przygotowane przez artystów teksty. Film jest ciekawym przykładem eksperymentowania z formatem dokumentu, a fani architektury modernistycznej mogą go potraktować jako nostalgiczną pamiątkę po już nieistniejącym budynku wyjątkowej urody. Praca wpisuje się w nurt dzieł dotykających tematu społeczno-kulturowej transformacji w Polsce. Film ma zarówno walory historyczne (ukazuje nieistniejący już obiekt  z uwzględnieniem społecznych kontekstów architektury), jak i artystyczne – jest ciekawym eksperymentem z formułą dokumentu.

    •  

Bartosz Zaskórski

• Wsie

  • 2016, 10 wideosłuchowisk, 26'36''

  • W twórczości Bartosza Zaskórskiego nieodmiennie pojawiają się obrazy wsi, natury i wszechobecnego rozkładu. I choć artysta urodził się na wsi, nie odnosi się do konkretnego miejsca. Chodzi mu o charakter przestrzeni poza miastem – wieś traktuje nie tyle jako metaforę, ile punkt odniesienia, metodę patrzenia na rzeczywistość. Na projekt składa się 10 słuchowisk opowiadających o zamkniętych społecznościach nazwanych wsiami. Narratorem jest niewidzialny badacz, który nigdy nie wchodzi w interakcje z przedmiotem badań. Zmyślone badanie zmyślonych miejscowości z użyciem zmyślonej metodologii. Wieś okazuje się odizolowaną od zewnętrznego świata krainą, której rzeczywistość określona jest przez fiksacje mieszkańców. Każda ma odrębny charakter, który wynika z obsesji na punkcie pewnych działań. Nagraniom towarzyszy projekcja filmów wideo. Każdej wsi przyporządkowano jeden film-obraz, najczęściej w formie ruchomej fototapety, w której niewiele się dzieje. Te obrazy pochodzą z najbliższego otoczenia autora, a złożone są z lasów, pagórków, dziur w ziemi, zabudowań, resztek instalacji elektronicznych, łąk, insektów i tym podobnych. Praca Zaskórskiego uzupełnia kolekcję o dzieło podejmujące zagadnienia społeczno-kulturowej transformacji Polski oraz prezentujące procesy przemiany społeczeństwa definiowanego przez wieś.

  •  

C.T. Jasper, Joanna Malinowska

• Szarża

  • 2002 wideo, 4'33''

  • Autorzy pracy to pracujący w Nowym Jorku polscy artyści C. T. Jasper i Joanna Malinowska. Film Szarża jest inspirowany mitem o zwycięstwie husarii podczas odsieczy wiedeńskiej i rolą, jaką historia Polski odgrywa w środowisku polonijnym. Rodacy za granicą wydają się mocniej przywiązani do dawnej, heroicznej polskości niż tego, co dzieje się w Polsce współczesnej. Autorzy skupili uwagę na skrzydłach husarskich, jednym z bardziej oczywistych symboli polskości. Wyrwali je w pewnym sensie z historycznego kontekstu i wyposażyli w nie grupę zwykłych obywateli, ubranych w zwyczajne, codzienne stroje, bez broni i koni. Współcześni husarze pokonali pewien dystans ze szczytu wzgórza ku jego podstawie, w terenie przypominającym miejsca ważnych bitew czy też będące wyobrażeniem takich miejsc istniejącym w kolektywnej świadomości. Dla twórców filmu ważny był  mityczny dźwięk skrzydeł pędzącej husarii, a także same skrzydła jako dziwny dodatek, który narzuca pewną choreografię i sposób poruszania się. Ważne jest także w tej pracy stworzenie typowo polskiego krajobrazu dźwiękowego, kumulującego odgłosy owadów i ptaków typowych dla naszego regionu. Czas trwania akcji filmu, 4 minuty i 33 sekundy, to ukłon w stronę słynnej kompozycji Johna Cage'a. Szarża wpisuje się w nurt prac młodych artystów analizujących zmiany w polskim społeczeństwie po przemianach ustrojowych, z uwzględnieniem wątków  emigracyjnych oraz roli historii w budowaniu tożsamości narodowej.

    •  

• Biustonosz (praca z cyklu Plasteliny), 1999
•  

• Niebieska koszula (praca z cyklu Plasteliny), 1999
•  

• Spodnie (praca z cyklu Plasteliny), 1999
  • Zakup prac Jadwigi Sawickiej do Kolekcji wpisuje się w strategię jej rekonstruowania  i powiększania o prace artystów ściśle współpracujących w przeszłości z Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski oraz uzupełniania o historyczne i współczesne dzieła dokumentujące przemiany w polu sztuki i kultury współczesnej. Jadwiga Sawicka stara się wydobyć te ubrania z codzienności, z nadającego im znaczenia kontekstu, z czyjeś historii. Nie po to, by ze zwyczajnych stały się wyjątkowymi. Nie są one tu, wbrew pozorom, eksponatami, bo na jakiej wystawie miałyby zostać pokazane? To ich wyodrębnienie ma służyć możliwości skupienia się nad każdym, nawet najbardziej banalnym elementem świata. Zostają wydobyte z wszystkiego, co je otacza i poddane oglądowi w swej jednostkowości jako forma, która była już wypełniona treścią, ale teraz została jej pozbawiona. Kod ubioru jest tak samo językiem jak język gestów czy mimika twarzy. Mówi o roli, poglądach, płci, statusie i pozycji człowieka w społeczeństwie. Za pomocą ubrania można także kreować swój wizerunek. Jadwiga Sawicka w prezentowanych pracach stworzyła pojedyncze części garderoby. Wykonane z plasteliny i pozbawione kontekstu osoby, która by je nosiła, bez zachowania jej kształtu, pozostają niczyje i stają się tylko wyabstrahowanymi symbolami, kostiumami, nośnikami zakodowanych znaczeń.

Joanna Rajkowska    

• Satysfakcja gwarantowana

  • ​2000, instalacja

  • Joanna Rajkowska porusza w swoich pracach istotne tematy społeczne, interesują ją relacje między człowiekiem a otoczeniem, między ludźmi: ważna jest również sfera cielesności i psychiki. W 2000 roku zrealizowała w Centrum Sztyki Współczesnej Zamek Ujazdowski projekt Satysfakcja gwarantowana. Jest  to obszerna realizacja artystyczna, składająca się z serii produktów – sześciu napojów gazowanych w puszkach 0,33 l oraz kosmetyków: mydła, perfum i wazeliny. Wszystkie opatrzone są logotypem na  starannie zaprojektowanych opakowaniach. Wszystkie zostały wyprodukowane profesjonalnymi metodami przemysłowymi. Produkty Rajkowskiej do złudzenia przypominają analogiczne towary dostępne na rynku i nadają się do użytku: napoje można wypić, mydło się mydli, perfumy pachną. Zaskakujący skład owych produktów – surowcem wykorzystywanym do produkcji tych artykułów jest sama artystka, jej własne ciało: DNA, szara substancja mózgu, wyciąg z gruczołu piersi, śluz z pochwy, rogówka oka czy endorfina widnieją w składzie 6 różnych napojów. Z kolei do produkcji wazeliny użyła własnej śliny, w perfumach znalazły się feromony, a w mydle tłuszcz artystki. Z jednej strony Rajkowska zamienia siebie w nic nieznaczące, masowo produkowane artykuły powszechnego użytku, z drugiej  jednak te seryjne produkty nasyca sobą. Do stworzenia opakowań wykorzystuje własne intymne wspomnienia – wizerunki najbliższych, fotografie z dzieciństwa, zdjęcia fragmentów swego ciała, wskazując na to, że przedmiotem handlu są też emocje. Do Kolekcji zakupiono chłodziarkę zawierającą sześć gatunków napojów gazowanych w puszkach 0,33 l. Praca wpisuje się w nurt prac krytycznych i wzbogaca zbiór tego typu dzieł, tworzony od początku istnienia Kolekcji.

    •  

      •  

Krzysztof Zarębski

• Ćwiczenia

  • ​1980/81, Raffinerie du Plan K, Bruksela, odbitka vintage

  • Akcja wpisująca się w ideę stref kontaktu. 

• Performance z Johnem Kingiem (gitara elektryczna) i pijawkami
  • Kadr z dokumentacji akcji wykonanej przez Zarębskiego w Klubie bOb w Nowym Jorku w 1994 roku. Wówczas po raz pierwszy artysta wykonał w USA działania z pijawkami.

• Szczęka-trawa

  • ​1975, fragment instalacji w ramach performansu Strefy kontaktu, Konsthall, Malmö, odbitka vintage

  • Krzysztof Zarębski jest pionierem i jednym z najwybitniejszych przedstawicieli sztuki performansu w Polsce; zajmuje się nią od 1971 roku. Jego twórczość oscyluje wokół tematów przemijania, procesów biologicznych, pamięci i erotyzmu. Wiele jego akcji artystycznych miało charakter rytualno-obrzędowy. Zarębski wykorzystywał w nich nietradycyjne środki artystyczne, łącząc doznania dotykowe, dźwiękowe, wizualne i emocjonalne. To poszukiwanie nowych środków wyrazu, tropienie zależności między obrazem, muzyką i teatrem stało się cechą charakterystyczną jego twórczości. W swoich działaniach performatywnych wykorzystywał rekwizyty, elementy żywej natury, często też zapraszał do udziału w nich osobę uczestniczącą. W 1972 roku sformułował ideę stref kontaktu, która stała się podstawą wielu jego późniejszych akcji. Wzorem dadaistów i surrealistów kontaktował ze sobą przedmioty z odrębnych światów, kreując niecodzienne spotkania, które ujawniałyby odrębność ich materii, kształtów, temperatur i zwracały uwagę na to, co dzieje w strefach kontaktu. Dokumentacja działań Zarębskiego  poszerza Kolekcję o prace historyczne, wyznaczające swego kierunki rozwoju sztuki performansu w Polsce.
  •  

Prace zakupione w 2018 roku w ramach zadania Rozwój Kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski realizowanego w ramach Programu Regionalne Kolekcje Sztuki Współczesnej. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.