Performowanie archiwów
Jesienią Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski prezentuje trzy projekty związane z koncepcją performowania archiwów i kolekcji: wystawę O wiele historii za dużo, by zmieścić w tak małym pudełku kolektywu Bik Van der Pol, wystawę Karola Radziszewskiego o queerowych archiwach zatytułowaną Potęga sekretów oraz instalacje performatywną Michała Borczucha Bez tytułu (Znowu razem). Queerowe archiwa i kolekcje sztuki współczesnej ujawniają zmarginalizowane opowieści, które nie funkcjonują w kręgach oficjalnych, i pozwalają na nowo zrozumieć powszechnie znaną historię.
Punktem wyjścia dla wystawy O wiele historii za dużo, by zmieścić w tak małym pudełku były pogłoski, plotki i spekulacje. Wystawa łączy prezentację prac z performansem opartym na kolekcji i archiwach Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski. W wybrane dni performans w oparciu o choreografię Ani Nowak i scenariusz Bik Van der Pol wykonywany będzie przez performerów z wykorzystaniem dzieł sztuki jako rekwizytów. Jej narracja powstała na podstawie osobistych relacji, subiektywnych doświadczeń i aluzji stanowiących część – nienapisanej jeszcze – szeptanej historii miejsca. Czasem jej świadków zawodzi pamięć, dlatego widzowie będą mogli w trakcie performansu modyfikować scenariusz zgodnie z tym, co pamiętają. Wystawa opowiada o tym, co ulotne, mierząc się ze złożonymi mechanizmami zapamiętywania i zapominania.
Wystawa Karola Radziszewskiego Potęga sekretów, ze specjalnym gościnnym udziałem General Idea, Libuše Jarcovjákovéj, Natalii LL, Ryszarda Kisiela i Wolfganga Tillmansa, stawia pytanie: Czym jest queerowa pamięć i czy można budować ją wspólnie? Potęga sekretów to eksperymentalna wystawa solowa – pierwsza tak obszerna prezentacja twórczości Radziszewskiego, artysty, kuratora, kolekcjonera i historyka-amatora. Wystawa pokazuje bogactwo jego praktyk twórczych i artystycznych metod. Obraca się wokół zagadnienia performatywności queerowych archiwów, które przywracają pamięć o wypieranej przeszłości i demokratyzują historię. Narzędzia, za pomocą których Radziszewski redaguje archiwalne materiały, są jedyne w swoim rodzaju: fakty łączy z fantazjami, komponuje dokumenty ze skrawkami wspomnień. Myli tropy, by wskazać alternatywne ścieżki pamiętania. Ujawnia nie tylko indywidualne przeżycia, ale utrwala także losy wspólnot i dokumentuje historie środowisk. To, co intymne, splata się tu z tym, co polityczne, a prywatne historie nieustannie zazębiają się z publicznymi. Wystawa prezentuje również działalność Queer Archives Institute – para-instytucji założonej przez Radziszewskiego w celu badania queerowych tożsamości w Europie Środkowej i Wschodniej.
Z kolei w projekcie Bez tytułu (Znowu razem) reżyser teatralny Michał Borczuch wraz z grupą warszawskich i berlińskich artystów przygląda się publicznym dokumentom i prywatnym opowieściom, badając queerową żałobę i rytuały z nią związane. Sfera intymna, ujawniona publicznie, okazuje się symptomem szerszych problemów społecznych. Borczuch i jego zespół skupiają się na dawnych powiązaniach epidemii HIV/AIDS ze zmianami politycznymi, szczególnie z transformacją ustrojową w Polsce, a także na współczesnej sytuacji osób LGBTIQ+, by podjąć refleksję nad tym, czy sztuka może stać się miejscem mikro-oporu wobec reżimów, które pewne doświadczenia skazują na niewidzialność. Praca Borczucha, pierwotnie zrealizowana jako spektakl teatralny w HAU Hebbel am Ufer w Berlinie, w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski przyjmuje formę performatywnej instalacji – wystawy otwartej dla widzów w godzinach funkcjonowania galerii, oraz pojawiającego się w niej trzykrotnie performansu.
