Żarty żartami – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Dlaczego satyra? A dlaczego nie? To był dobry punkt wyjścia do Żartów żartami. Dzisiaj, kilka miesięcy po zakończeniu wystawy, wracamy do tamtego pytania i stawiamy kolejne: Co po satyrze? Jeśli satyra jest gatunkiem na miarę kwaśnych czasów, to co zrobić, gdy nawet ona już nie wystarcza, bo od kwaśnego przeszliśmy do goryczy i niestrawności? Zamiast satyry proponujemy zatem wizje alternatywnych porządków świata. Używająca ostrego języka i dosłowności satyra zawsze odnosi się do bieżących problemów. Potrafi jednak sięgać w przeszłość, by dokonać jej rewizji, a także w przyszłość, by ją sobie lepiej wyobrazić. W programie filmowym, będącym kontynuacją naszego kuratorskiego przedsięwzięcia na styku grafiki i satyry, zestawiamy ze sobą filmy, które krytykują normy społeczne i proponują inne formy istnienia. Niektóre z tej listy dokonują rewizji konkretnych historii, poddając krytyce przeszłość i teraźniejszość; inne brutalnie rozprawiają się z czasami, w których powstały i były osadzone, ale obecna w nich satyra jest aktualna także dziś; pozostałe przedstawiają wizje przyszłości, będącej wiecznie w procesie powstawania, zawsze na horyzoncie.

Łączący różne gatunki klasyk Rozplątane języki (1989) Marlona Riggsa jest reakcją na wymazywanie queerowych biografii z oficjalnej historii, a jednocześnie opowieścią o codziennych zmaganiach czarnych homoseksualistów oraz kolektywnych strategiach radzenia sobie w latach 80., aktualnych do dziś. Robale i ludzie (2009) Cary Cronenwett to utopijna rewizja porewolucyjnej Rosji, osnuta wokół powstania marynarzy w Kronsztadzie z 1921 roku i doprawiona genderową anarchią w postaci pierwszej w historii filmu obsady złożonej z ponad stu transseksualnych aktorów. Zrealizowany przez STAB (Szkołę Teorii i Aktywizmu) z Biszkeku Queer w kosmosie: komuna Kollontai (2015) dokonuje historycznej interwencji za pomocą archiwum komuny Kollontai, queerowo-komunistycznego kolektywu istniejącego we Frunze (dziś Biszkek) w latach 70., wywracając nasze wyobrażenia o politycznej i genderowej opozycji późnego ZSRR. Oksana Kazmina parodiuje współczesność przy pomocy superbohaterki o pseudonimie Wspaniała Squirt (2019), która ma moc zmieniania prawicowych nacjonalistów w kucyki Pony. Opowiadająca o parodystycznej reedukacji The Raspberry Reich (2004), kultowy film Bruce’a LaBruce’a spod znaku terrorist-chic, to utopijna, antynostalgiczna wizja rewolucji seksualnej, w której grupa lewicowych terrorystów porywa syna bogatego przedsiębiorcy w akcie emancypacji queerowego potencjału. So pretty (2020) Jessiki Dunn Rovinelli to adaptacja powieści z lat 80. autorstwa niemieckiego homoseksualnego komunisty, Ronalda M. Schernikaua, który zmarł na AIDS. Film opowiada historię czterech młodych nieheteronormatywnych osób, które wbrew zewnętrznemu światu starają się utrzymać swoją utopijną wspólnotę, a ich życia w osobliwy sposób splatają się z fabułą powieści Schernikaua. Niebo (2016) Luiza Roque to parafikcyjna wizja roku 2080, dekadę po odkryciu AIDS, gdy wirus Epsteina-Barr staje się coraz groźniejszy, naznaczając przyszłość fascynującymi społeczno-politycznymi komplikacjami. Nowy film Krzysztofa Bagińskiego But Everyone Else Was Crying (2020), adaptacja czeskiej bajki, opowiada antyutopijną historię, w której śmierć myszki wywołuje łańcuchową autodestrukcję wśród bytów ożywionych i nieożywionych, jednocześnie pokazując, że zniszczenie często bywa skumulowanym i kolektywnym doświadczeniem.