Życie to ruch – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Tytuł przeglądu zapożyczony jest z jednego z filmów Karola Marczaka – pioniera i mistrza polskiego kina przyrodniczego, biologicznego i naukowego, twórcy zapominanego, podobnie jak całe – bardzo prężne do lat 90. XX wieku – środowisko filmu edukacyjnego. W Życie to ruch Marczaka skupiają się wątki i problemy, które przyświecają przeglądowi: napięcie między sztuką i medium filmowym a naukami ścisłymi oraz wynikające z niego ogólne pytania filozoficzne.

• Filmy biologiczne, powstające już w latach 40. XX wieku, chociaż tworzone były w celach badawczych oraz popularnonaukowych, wpisują się w tradycję filmu awangardowego i eksperymentalnego. To właśnie kino naukowe wymuszało ciągłe poszukiwania formalne – zarówno na poziomie treści, jak i techniki filmowej. Celem twórców, tak samo jak artystek i artystów awangardowych, było znalezienie nowych sposobów opowiadania o świecie i przesunięcie granicy tego, co można pokazać za pomocą mediów wizualnych. Filmowcy tworzący filmy biologiczne od początku poszukiwali artystycznych środków do wyrażania treści naukowych, doskonale rozumiejąc problemy, które się z nimi wiążą – na przykład, czy da się pogodzić prawa filmowego opowiadania (narrację, historię, skróty) z wymaganiami nauk ścisłych (obiektywność, mierzalność).
  • Kwestię tę można jednak odwrócić i zadać pytanie: jak medium filmowe i praktyki artystyczne wpływają na metody nauk ścisłych? Jednym z najważniejszych tematów przeglądu filmowego Życie to ruch jest zatem kwestia oceny wartości artystycznej i zmieniających się jej kryteriów oraz wzajemne wpływy praktyk naukowych i artystycznych. Odpowiedzi na te pytania – aktualne dziś szczególnie na polu bioartu oraz art&science – można znaleźć w archiwum Wytwórni Filmów Oświatowych.
• Jednym z bohaterów przeglądu jest Karol Marczak, który już w latach 20. minionego wieku zapisał się w historii kina jako wynalazca. Autor przełomowych jak na swoje czasy filmów, takich jak Rozwój zarodka ptaka czy Praca serca zarodka troci. Po 1945 roku był pionierem filmu biologicznego w Polsce, aż do lat 70. rewolucjonizując jego formy i techniki. W twórczości Marczaka, ale także jego kolegów i koleżanek realizujących filmy w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi, często pojawiają się kluczowe kwestie nie tylko dla kina (popularno)naukowego, ale i teorii kina w ogóle, np. problem ruchu i czasu oraz możliwości ukazania życia i paradoks ciągłego uśmiercania – zarówno naukowych preparatów, jak i życia w klatce filmowej (co jest widoczne choćby w filmie Karola Marczaka Życie to ruch z 1960 r.).

  • W czasie przeglądu zostaną zaprezentowane filmy, które nie były pokazywane  od kilkudziesięciu lat. Zestawione zostaną ze współczesnymi pracami na styku sztuki, filmu i biologii. Jedną z takich artystek jest Urszula Zajączkowska – botaniczka twórczo komentująca stosowanie filmu jako narzędzia naukowego w badaniach nad roślinami.

•  
• Tekst
  • Michał Matuszewski