Maria Pinińska-Bereś

U–jazdowski / Program / Kolekcja / Nowe prace w... / Prace zakupione do... / Maria Pinińska-Bereś

praca w kolekcji

Pranie I

- Pranie I
- Pranie I
Praca-performans Pranie I została wykonana przez Marię Pinińską-Bereś w ramach wystawy Sztuka kobiet w galerii ON w Poznaniu w listopadzie 1980 roku. W czasie oryginalnego performensu artystka prała pieluchy na tarze, w metalowej balii, a następnie rozwieszała je na sznurkach otaczających miejsce akcji. Na każdej z pieluch namalowano jedną różową literę, a całość tworzyła napis „Feminizm".
Dokładny opis performansu: Przestrzeń działania została ograniczona białymi palikami połączonymi grubym sznurem do suszenia bielizny. Z przodu wisiała tabliczka z tytułem, datą i nazwiskiem. W środku stały dwa metalowe cebrzyki z wodą. W jednym z cebrzyków znajdowała się metalowa tara do prania, na której przed laty artystka prała pieluszki swojej córki. Artystka weszła w obręb instalacji w długiej białej sukni, niosąc na ręku naręcze tkanin do prania. Na białej sukni zawiązała różowy fartuch. Zawinęła rękawy i rozpoczęła pranie, dokładnie i systematycznie piorąc tkaniny, następnie przerzucając je do drugiej balii, gdzie płukała je, wykręcała. Następnie wieszała każdą wypraną płachtę na sznurze ogrodzenia instalacji. Na każdym kawałku tkaniny jest namalowana różowa litera. Wieszając płachty, artystka tworzy napis „Feminizm". Na koniec wyciąga tasiemkę z tunelu różowego fartucha i naciągając go na drzewce, tworzy z niego sztandar. Sztandar zostaje umieszczony w stojaku, górując nad instalacją.
Maria Pinińska-Bereś (1931-1999) autorka rzeźb, obiektów, environments, performensów, akcji, jedna z najwybitniejszych rzeźbiarek 2. połowy XX wieku i prekursorek sztuki kobiecej w Polsce. W latach 1950–1956 studiowała na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Od 1979 roku była członkinią Grupy Krakowskiej. W 1983 roku brała udział w 17. Międzynarodowym Biennale w Sao Paulo. Pierwsze, figuratywne prace powstawały pod wpływem profesora Dunikowskiego, ale zdradzały już próby poszukiwania własnego stylu. W rzeźbie Narodziny z 1958 roku po raz pierwszy pojawił się kolor różowy, charakterystyczny dla późniejszej twórczości artystki. Z kolei w pracy Dama z ptaszkiem z 1960 w pełni objawia się zainteresowanie figurą kobiety jako głównym tematem sztuki Pinińskiej-Bereś. Pomimo pewnego dystansu samej artystki do sztuki feministycznej uznaje się ją za jedną z prekursorek i najważniejszych przedstawicielek tego nurtu w Polsce. W latach 1966–1967 powstały Gorsety z masy papierowej odwołujące się do wizerunku kobiety kreowanego na potrzeby męskiego pożądania. Cykl {Psychomebelki}, które artystka tworzyła od 1968 roku, to krytyka społecznych ról kobiety, potraktowana ironicznie, choć z dużą dozą czułości i nie pozbawiona erotyzmu. Około połowy lat 70. Maria Pinińska-Bereś skupiła się na konstruowaniu prac z, tak charakterystycznych dla całej jej późniejszej twórczości, miękkich, obłych i delikatnych form. Używała gąbki obszytej materiałem, pikowanych tkanin, poduszek, których „kobiecą” delikatność podkreślała różowa i biała kolorystyka. W 1971 artystka zapoczątkowała kolejny cykl prac {Egzystencjaria}, będący bardzo osobistą wypowiedzią na tematy dotyczące miłości, macierzyństwa, ale też agresji. Obok rzeźb-asamblaży realizowała też kameralne akcje/performensy odbywające się w plenerze (List-latawiec, Sztandar autorski, Żywy róż) i przestrzeniach galerii (Pranie I, Pranie II, Tylko miotła, Kobieta z drabiną, Działania na przyrządy kuchenne). Twórczość performerska Marii Pinińskiej- Bereś była równie ważna, nowatorska i interesująca jak jest prace rzeźbiarskie. Wciąż jednak za rzadko wspominana jest w historii polskiego performance, obok takich artystek, jak Ewa Partum czy Teresa Murak, które zresztą też stosunkowo niedawno zajęły należne im tam miejsce. Performensy Marii Pinińskiej-Bereś reprezentowały cały wachlarz gestów sztuki efemerycznej, która z taką siłą rozwijała się w drugiej połowie ubiegłego wieku. W jej akcjach splatały się zarówno wątki osobiste, kobiece, jak takie, które były bardziej uniwersalnymi wypowiedziami na temat sztuki, polityki i natury. Wszystkie łączył jednak kameralny charakter oraz klarowna struktura i dbałość o poszczególne elementy akcji, jak strój czy wybór miejsca działania. Maria Pinińska- Bereś jako performerka czerpała zatem ze swoich doświadczeń rzeźbiarki, a przedmioty używane podczas akcji stawały się często instalacjami prezentowanymi przez artystkę na wystawach. Jej performensy feministyczne, (np. Pranie I i II, 1980, 1981), oraz Działania na przyrządy kuchenne (1996), gdy ubitą na oczach publiczności różową pianą udekorowała swój kapelusz były elementem dyskusji na temat feminizmu w sztuce oraz tego, czym powinien być ten ruch i do czego prowadzić. Inne ważne akcje artystki to te wymierzone bezpośrednio w sferę polityczności i wykonane tuż po stanie wojennym: Tylko miotła (1984), kiedy jako czarownica symbolicznie „odczyniła” bojkotowaną w latach 1981–1983 przestrzeń galerii, oraz Umycie rąk (1986), kiedy odżegnała się od polityki w sztuce poprzez symboliczny gest mycia rąk.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury Rozwój Kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski.