Codzienne formy oporu – Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Powrót do natury, wspólne przygotowywanie posiłków, pielęgnowanie opowieści – pod okupacją właściwie każdy gest może być przejawem siły, która pozwala przetrwać i zachować sens życia. Wystawa Codzienne formy oporu opowiada o sposobach radzenia sobie w sytuacjach konfliktów zbrojnych czy katastrof ekologicznych, gdzie dotychczasowe metody zawiodły. Troska, czułość, uważność, pielęgnacja roślin, będące zwyczajowo kobiecą domeną, praktykowane są w pozostającej od przeszło 70 lat pod okupacją Palestynie, ale również na europejskim gruncie stają się alternatywą wobec stosunków opartych na przemocy i wyzysku.

Wystawa jest wynikiem wieloletniej pracy artystów palestyńskich – Jumany Emil Abboud, Noor Abed, Ahmada Alaqry, Mirny Bamieh, Forensic Architecture, Sandi Hilal i Alessandro Pettiego z kolektywu DAAR, Jumany Manny, Mohammada Saleha – a także efektem odbywających się w ciągu ostatnich czterech lat rezydencji artystycznych, podróży, badań i pracy z lokalnymi społecznościami artystek z Polski: Karoliny Grzywnowicz, Joanny Rajkowskiej, Jaśminy Wójcik i Marty Wódz. 

Opór rozumiany jest w tym projekcie jako trwanie, gościnność, praktyki pamięci. To też małe codzienne gesty i rytuały: przygotowywanie posiłków, uprawianie roślin, śpiewanie piosenek, odbudowywanie zburzonych domów.

W konsekwencji wydarzeń związanych między innymi z powstaniem w XX w. państwa Izrael i wysiedleniem tysięcy Palestyńczyków z terenów historycznej Palestyny dla jej wielu arabskich mieszkańców podstawowe prawa człowieka, takie jak posiadanie paszportu z wpisaną narodowością, a co za tym idzie, prawo do podróżowania czy dostęp do ziemi, stały się przywilejem. Dostęp do wody jest reglamentowany, a przemieszczanie się po terytoriach palestyńskich – mocno utrudnione.

Artyści biorący udział w wystawie unikają retoryki politycznej, skupiają się natomiast na pielęgnowaniu pamięci i budowaniu palestyńskiej tożsamości poprzez odwoływanie się do dawnych zwyczajów i tradycji.

„Realizując długofalowy projekt Codzienne formy oporu, chcemy przybliżyć polskiej publiczności wątki istotne dla palestyńskiego tu i teraz”, mówi kuratorka projektu Ika Sienkiewicz-Nowacka. „Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, jakiego znaczenia nabierają we współczesnym kontekście tematy powiązane z tradycją i etosem mieszkańców tego kraju – podróżowanie, gościnność, natura. Zazwyczaj ukryte tematy oporu politycznego, wysiłki na rzecz praktyk demokracji i niezliczone kontrnarracje w codziennych formach oporu stają się widoczne i są przekazywane naszym widzom. W związku z obecną sytuacją polityczną zarówno w Europie, jak i na Bliskim Wschodzie program wzmacnia świadomość znaczenia oddolnych praktyk demokratycznych – szczególnie w czasach nasilającego się autorytaryzmu”.